Өлкө аймактары менен кубаттуу
- ticket title
- Аукцион АТАБЕКОВ АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- СООДА-САТЫК (27.02.2024-ж.)
- Аукцион БЕШИК-ЖОН АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- Сынак АРСТАНБАП АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- СООДА-САТЫК
- Аукцион ДОСТУК АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- Соода-сатык
- Конкурс ЖАМУ
- КУЛАКТАНДЫРУУ Таш -Көмүр шаарынын мэриясынын алдындагы муниципалдык менчик департаменти
- АУКЦИОН Могол айыл аймагы
- АУКЦИОН Кеңеш айыл аймагы
- АУКЦИОН Акман айыл өкмөтү
- АУКЦИОН Могол айыл аймагы
- Урматтуу окурмандар, Сиздер жарыя-жарнак бөлүмүнөн соода-сатык, сынак, аукцион, тендер тууралуу жарыяларды байма бай окуй аласыздар.
- АУКЦИОН С.АТАБЕКОВ АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- ЭСКЕРТҮҮ! Урматтуу Жалал-Абад шаарынын тургундары
- «ЖЕР МУНАПЫСЫН ЖҮРГҮЗҮҮНҮН ТАРТИБИ ЖӨНҮНДӨГҮ ЖОБОНУ БЕКИТҮҮ ТУУРАЛУУ” САКАЛДЫ АЙЫЛ ӨКМӨТҮ
- Сакалды айыл аймагы ТООРУК АРКЫЛУУ САТУУ ТУУРАЛУУ
- МОМБЕКОВ АЙЫЛДЫК КЕҢЕШИНИН ТОКТОМДОРУ
12,636 Бардыгы / [/b].aymak.kg/uploads/posts/2014-01/1390077234_alymkul-atalyktyn-chebiresi.png[/img] Cүрөттө: Алымкул аталыктын небереси Шермухаммед үй-бүлөсү менен Биз, жалпы окурмандар Алымкул аталык жөнүндө көп деле жакшы биле бербейбиз. Болгону Төлөгөн Касымбековдун «Сынган кылыч» романында Алымкул аталык Ташкент шаарын падышачылык Россия баскынчыларынан коргоп жатып саткындардын колунан курман болгон эпизоду жазылган. Анда орус князы генерал Черняевдин жана анын армиясы менен согушкан Алымкул аталыкты ошол […]
12,637 Бардыгы / [/b].aymak.kg/uploads/posts/2014-01/1390077234_alymkul-atalyktyn-chebiresi.png[/img] Cүрөттө: Алымкул аталыктын небереси Шермухаммед үй-бүлөсү менен Биз, жалпы окурмандар Алымкул аталык жөнүндө көп деле жакшы биле бербейбиз. Болгону Төлөгөн Касымбековдун «Сынган кылыч» романында Алымкул аталык Ташкент шаарын падышачылык Россия баскынчыларынан коргоп жатып саткындардын колунан курман болгон эпизоду жазылган. Анда орус князы генерал Черняевдин жана анын армиясы менен согушкан Алымкул аталыкты ошол […]
Алымкул аталык ким болгон?
19.01.2014 / Автор Orozaly12,638 Бардыгы /
[/b].aymak.kg/uploads/posts/2014-01/1390077234_alymkul-atalyktyn-chebiresi.png[/img]
Cүрөттө: Алымкул аталыктын небереси Шермухаммед үй-бүлөсү менен
Биз, жалпы окурмандар Алымкул аталык жөнүндө көп деле жакшы биле бербейбиз. Болгону Төлөгөн Касымбековдун «Сынган кылыч» романында Алымкул аталык Ташкент шаарын падышачылык Россия баскынчыларынан коргоп жатып саткындардын колунан курман болгон эпизоду жазылган. Анда орус князы генерал Черняевдин жана анын армиясы менен согушкан Алымкул аталыкты ошол эпизоддо Төлөгөн Касымбеков карыган чал кылып сүрөттөп жазган. Жакында мына ошол Алымкул аталыктын урпактарынын бири Жалал-Абад областында белгилүү инсан Мамасалы Такабаевич Акматов Мухаммад Салих Ташкентийдин “Дүйнө тарыхы” деп аталган китебиндеги архивдик маалыматтарга таянып чындыгында Алымкул аталык 1865-жылы 9-майда 34 жашында каза болгонун. Анын сөөгү Ташкенттеги Шейх Хованд Тахур мүрзөсүнө коюлганын жазып чыкты. Ошондой эле ал бешинчи аталыкка барып Алымкул аталыкка барып кошуларын маалымдады.
Урпагы Мамасалы Акматовдун изилдөөлөрү боюнча Молдо Алымкул Асан уулу 1831-жылы – азыркы Анжиян облусуна караштуу Коргонтөбө районунун Таштак айылында төрөлгөн. Ал эл арасында «Алымкул аталык» деп айтылып келсе, архивдик материалдарда «Аскер башы» жана ага «Амирул умаро» (эмирлердин эмири) деген бийик даражалуу наам берилген. Атасы Асан өз мезгилинде Коргонтөбөнүн бийи болгон. Ал кыргыздын кыпчак уруусунан болгон. Орто Азия элинин, анын ичинде Кыргыз элинин баатыр уулдарынын бири Алымкул аталык өз элинин эркиндиги үчүн күрөшкөн Алымкул аталыкка тиешелүү деңгээлде көңүл бурулбай келет. Алымкул аталык жөнүндө тарыхий маалыматтар да толук жетишсиз. Биз жалпы коомчулуктун көңүлүн буруу максатта окурмандардын назарына М.Акматовдун төмөндөгү макаласын сунуш кылабыз.
Орозалы Карасартов, “Аймак” газетасынын башкы редактору
[b] Алымкул аталык – элдик баатыр[/b]
Акм
Атам болсо: «Биздин Алымкул аталыкты, Алымбек датка дешип алайлык кылып алышты» – деп кейип калат. Көрсө, Алымкул аталык жөнүндө Совет өкмөтүнүн доорунда эч бир жерде айтылган да, жазылган да, изилденген да эмес экен, ошондуктан атам Алымбек датканы ушул Алымкул аталык болсо керек деп ойлоп жүрүптүр. Көп жылдар бою ушул атамдын айткан сөздөрү жүрөгүмдү өйүп жүргөн болчу, акыры мен бул инсан жөнүндө Ташкендин, Анжияндын архивдеринде жазылып калган материалдар бар деп угуп, +збекстандын жазуучуларына, тарыхчы- окмуштууларына кайрылып, ал киши жөнүндө материалдарды сурамжылап чогулта баштадым. Алымкулдун балдарынын сүрөтүн, небере-чеберелерин таап, жашаган жерлерин аныктап, ошол мезгилде жашаган адамдар, ал кишинин баатырдыгына, жасаган эмгегине арнап жазылган чыгармалар бар экенине күбө болдум. Андан сырткары, «Елкин» («Жалын») деген тарыхый романды да +збекстандын жазуучусу Х.Турсунматовдон алдым.
Алымкул аталык Кокон хандыгын башкарган учурда тышкы саясатты, финансы тармагында иш жүргүзүүгө чоң көмөк көрсөтүп, эң жакын кеңешчиси жана катчысы (мунший) болгон Молдо Жүнүс 1902- жылы жазып калтырган «Амир лашкар Алимкул тарихи» («Аскер башчы Алымкул тарыхы») аттуу эмгегинин жана ошол учурдагы окуяларды чагылдырган башка архивдик материалдардын негизинде өзбекстандык тарыхчы, илимпоз Рустамбек Шамсутдинов менен жазуучу Хабибулло Турсунматов биргеликте тарыхый роман жараткан экен. Романды окуп чыгып, чыгарма ушунчалык жакшы жазылгандыгына таасирленип, автордон уруксат сурап, аны которо турган адамды издеп таап, кээ бир сөздөрүн кошо которушуп, “Жалын” деп аталган китепти өз каражатыма чыгарып, элге бекер тараттым. Китепти журналист Абдумуктар Исраилов которду.
Кыргыз элинин басып өткөн тарыхы али толук изилденип жазыла элек экен деген чечимге келдим, себеби ошол эле кыргыздын улуттук баатырларынын бири, кечээги эле 19-кылымда жашап өткөн чыгаан инсан кыска өмүрүн Мекендин эркиндиги үчүн арнаган, падышачылык Россия баскынчыларына каршы согушта 34 жашында шейит кеткен, үлкөн колбашчы Алымкул аталыктын аты, аткарган иштери толук изилденбей, элге кеңири айтылбай келген. Качан гана Кыргыз мамлекети өз алдынча эгемендүүлүккө ээ болгондон кийин бул инсанга кээ бир кыргыздын тарыхчы-окумуштуулары көңүл бура баштады. Алар К.Молдокасымов, Т.Топчуев жана Т.Кененсариев.
Архивдик материалдарга таянсак, Молдо Алымкул Асан уулу 1831- жылы – азыркы Анжиян облусуна караштуу Коргонтөбө районунун Таштак айылында төрөлгөн. Ал эл арасында «Алымкул аталык» деп айтылып келсе, архивдик материалдарда «Аскер башы» жана ага «Амирул умаро» (эмирлердин эмири) деген бийик даражалуу наам берилген. Атасы Асан өз мезгилинде Коргонтөбөнүн бийи болгон. Алымкул аталык жөнүндө +збекстандын Илимдер Академиясынын чыгыш таануу жана кол жазмалар институтунда сакталган Алымкул менен бирге жүргөн кеңешчиси жана катчысы Молдо Жүнүс Мунший жазып калтырган. 1902- жылы «Амир лашкар Алимкул тарихи» («Аскер башчы Алымкул тарыхы») аттуу эмгегинде төмөндөгүчө баяндалат: «Маркум аскер башчы Молдо Алымкул Асанбий уулу кыргыздын кыпчак уруусунан эле. Энеси Шаарбанбүбү Кокон уездиндеги Нойгут болуштугуна караштуу Бужунбүткөн (азыркы Баткен районунун Бужум айылы) деген айылда жашоочу жарандардын бүлөсүнөн. Кудайдын амири менен ушул айылда Асанбийден Молдо Алымкул жана бир кыз жарык дүйнөгө келип, анан Анжиян уездине караштуу Коргонтөбө болуштугундагы Таштак айылында тарбияланат. Аскер башчы эки жашка чыкканда атасы кайтыш болуп, энесинин колунда сагыр калып, энесинин агасы Молдо Дос деген кишинин колунда, Бужунбүткөн айылында алты-жети жашка чыкканча окуп, тарбия алат. Сабаты чыккан соң, Коргонтөбө болуштугуна көчүп келип, анан Анжияндагы Акмечит медресесинде бир-эки жыл окуп, андан кийин Коконго барып, ал жерде ажы раис мырза дамылла Аяз маркумдун уулунун колунда билим алат. Ошол жерде кат таанып, илим алып, он сегиз жашка чыкканда жездеси Тагайкул датка алып келип, аскердик иштерге аралаштырат. Ошондон көп өтпөй эле бир убактарда атасы бий болгон Коргонтөбөгө бий болуп дайындалат».
Алымкулдун жаш кезинде эле акылы тетиктигин, зиректигин байкаган ошол кездеги Анжиян шаарынын акими Сопубек, кийинчерээк Малабек өздөрүнүн эң жакын жигити катары жанында алып жүрүшкөн. Кудаяр ханды кууп чыгып, Кокон хандыгына тактыга олтурушунда Малабекке чоң жардам берген Алымкул болгон. Кокон тактысына Малабек хан болгон күндөн баштап ал бийик даражадагы кызмат орундарына бекитиле баштаган.
Алымкул аталык Кокон хандыгын бийлеп, жан үрөп, аталык милдетин аркалап, хандыктагы кыргыз, кыпчак, өзбек, казактардын башын бириктирип, бүлүнгөн хандыктын бүтүндүгү үчүн кам көрүп, хандыкты адилет башкарууга аракет кылганын кошо жүргөн, аны жакындан тааныган адамдар, ал жөнүндө ыр түрүндө, кара сөз менен, кээ бирлери чоң көлөмдө дастан жазышып биздин урпактарга калтырып кетишкен. Алардын бири кыргыздын чыгаан патриоту, философ акын, тарыхчы Молдо Нияз (1823-1896) кол жазмаларында Алымкул аталыктын кылган эмгектерин өз көзү менен көргөн адам катары чоң көлөмдө ыр түрүндө сүрөттөп жазып калтырган. Төмөндө Молдо Нияздын ырларынан кыскача мисал келтире кетейин. Ал өз ырында Алымкул аталыкты мындайча сүрөттөйт:
Ак жолборстой Алымкул,
Айкырып атка мингенде.
Аччыгы чындап келгенде,
Кызыл – чаар Шер эде.
Кыргыздан чыккан эр эде,
Кара – чаар Шер эде.
Карадан түшкөн эр эде,
Алыскы жоо – душманга
Айдыңы көп зор эде.
Алымкул аскер башы Кокон хандыгын башкарып турган учурда дагы орус баскынчыларына каршы согушта өзү башында туруп Чимкент шаарын бошотуп алган, ошол учурду Молдо Нияз ырларында мындайча баяндайт:
Жети баш кафир орусту,
Жер менен жексен кылам деп,
Жети күндүн ичинде
Жетип Чимкент үстүндө
Уруш кылды Алымкул.
Кыймылдатпай жайыдан
Жылбас кылды Алымкул.
Кыргын салып оруска
Кыйганы келди Алымкул.
Олжо кылып кафирдин
Атын алды Алымкул.
+лтүрбөстөн коркутуп,
+түн алды Алымкул.
Орус аскерлери Ташкентке кайрадан чабуул коюп, бирок Ташкентти басып ала-албастыгына көзү жетип, генерал Черняев Ташкентти байлары менен тил табышып, алар болсо Алымкулдун эң жакын адамдарынын бирин (удайчысын) сатып алышып, Алымкул орустардын мизин кайтарып, алсырата баштаган учурда артынан ошол чыккынчы атып коёт. Бул учурду Молдо Нияз мындайча берет:
Орустар осол болгондо
Кафирге ташвиш түшкөндө.
Батбактар моюн сунарда,
Мусулман журт тынарда.
Ок жаңылды өзүңө,
От чагылды көзүңө.
Ат боорудан кан кетти,
Жаннатка карап жан кетти.
Ордодон туйгун учту деп,
Оруска чапты сүйүнчү.
Кыргыздын ханы өлдү деп,
Кытайга чапты сүйүнчү.
Бутпарас маңгыт аралаш,
Бухарга чапты сүйүнчү.
Ак жолборс көзүң өттү эде
Саратанда кыш түштү,
Сан журтуңдун башыга,
Кыяматтай күн түштү.
Ушул жерден айта кетчү нерсе Молдо Нияздын кол жазмалары да качан гана Кыргыз эли өз эгемендүүлүгүнө ээ болгондон кийин 1993- жылы китеп болуп жарыкка чыкты. Ал үчүн Молдо Нияздын колкитептерин чогултуп, арап тамгасынан которуп, китеп кылып чыгарган агайыбыз Омор Соороновго ыраазычылык билдиребиз.
Алымкул менен бирге орус баскынчыларына каршы күрөшкөн, Алымкул өлгөндө жаназасына катышкан Молдо Калыбек Муса эл баатыры Алымкулдун көрсөткөн эрдигине багыштап «Алымкулдун согушу» деген дастанын жазган. Молдо Калыбек Кокон хандыгында жүз берген бардык окуялардын катышуучусу болгон. Ал 1873- жылы Ош, Жалал-Абад, Көк-Арт өрөөнүндө Мамырбек башчылык кылган козголоңго катышкандыгы үчүн айыпталып, 10 жылга Сибирге айдалган. Алымкул тууралуу дастанын ал Сибирде сүргүндө жүргөндө жазган.
(+збекстан Республикасында эмгек сиңирген маданият кызматкери, тарых илимдеринин доктору, Анжиян мамлекеттик университетинин профессору Рустамбек Шамсутдиновдун өздүк архивинен алынды).
О
Автор Orozaly
-
22.05.2023 / Автор anarkan_kg ЭНЕ ЫЙЫК, ЭНЕ КЫМБАТ БААРЫНАН
-
-
-
29.03.2024 / Автор anarkan_kg БОРБОР АЗИЯ ЖАРАНДАРЫ ШЕРЕМЕТЬЕВО АЭРОПОРТУНАН АРТКА КАЙТАРЫЛУУДА
-
29.03.2024 / Автор anarkan_kg БИШКЕКТЕ КАТУУ ШАМАЛДАН УЛАМ ӨЗГӨЧӨ КЫРДААЛ ЖАРЫЯЛАНДЫ
-
-
-
04.04.2023 / Автор anarkan_kg ЖАРАНДЫК КОРГОНУУ КЫЗМАТЫ МАШЫГУУ ӨТКӨРДҮ
-
10.04.2023 / Автор anarkan_kg КАРА-КУЛЖАДА АЗ КАМСЫЗ ЭТИЛГЕН 69 ҮЙ-БҮЛӨГӨ 100 МИҢ СОМДОН ТАРАТЫЛДЫ
Маек
Ислам ЭРМАМАТОВ: “КАТТА-ТАЛДЫК БАШ-БУЛАККА АЙЛАНДЫ!”
ШАНС кыйын мезгилде гана келет. А мүмкүнчүлүктөр кыйынчылыкта пайда…
-
27.02.2024 / Автор anarkan_kg Маматкерим АТТТОКУРОВ: “АКЫЛДУУ ЭСЕПТЕГИЧТЕР КОРРУПЦИЯНЫ ЖОК КЫЛДЫ!”
Биз жөнүндө
Байланыш дареги
Email: aymak.kg@mail.ru
Телефон: +996 (770) 81-00-32
Факс: +996 (3722) 2-32-36
Адрес: Жалал-Абад ш. Ленин к. 17
You must be logged in to post a comment.