723 Бардыгы /

Кыргызстандагы тоолордогу биотүрдүүлүктүн сакталышы жана аларды коргоо максатында “Орчун” коомдук бирикмеси алгылыктуу иштерди алып барып жатышат. Аталган коомдук бирикмеде 24 түтүн бар. Анын жетекчиси Ашим Чатаевдин биотүрдүүлүк боюнча маегин сунуштайбыз.

-Биздин долбоор Сейрек кездешүүчү жаныбарларды жана уникалдуу жаратылыш аймактарын сактоо программасынын алкагында “Борбордук Азиянын тоолуу аймагындагы биологиялык ар түрдүүлүктүн очогу” аталышындагы Борбордук Азиядагы WWF программасы менен координацияланып, Биологиялык ар түрдүүлүктүн негизги аймактарын сактоо боюнча өнөктөштүк фонду (CEPF) тарабынан каржыланат. Булар Франция өнүктүрүү агенттиги, Эл аралык жаратылышты коргоо уюму, Европа Биримдиги, Глобалдык экологиялык фонд, Япония өкмөтү жана Дүйнөлүк банктын биргелешкен демилгеси. Фонддун негизги максаттарынын бири биологиялык ар түрдүүлүктү сактоого жарандык коомдун катышуусун камсыздоо болуп саналат. “Орчун” коомдук бирикмеси аталган долбоор менен иш алып барууда.

Биотүрдүүлүк боюнча Кара-Кулжа районунда Тар дарыясынын жээгинде 6 айыл өкмөтү менен иш алып бардык. Алар: Ылай-Талаа, Чалма, Капчыгай, Ой-Тал, Кызыл-Жар жана Алайкуу айыл өкмөттөрү. Аталган айыл өкмөттөрдө биотүрдүүлүктү сактоо боюнча окуу семинарларды өткөрдүк. Анткени жайыттар тар болуп мал көбөйүп, көп чөптүн түрлөрү жок болуп кетип жатат. Экинчи чоң глобалдуу темабыз –  Тар дарыясынын тазалыгы. Азыр биз жаздан баштап эле атайын адис экологдорду, атай кетсем Гамал Сооронкуловду, Влад Ушаков деген сүрөтчү бар ошолорду чакырып, алардын жардамы менен айыл өкмөттөгү тургундар тарабынан Тар дарыясынын жээгиндеги сууга ташталган таштандыларды дрон аркылуу тартып, атайын материал даярдадык. Бул аркылуу биз элге сууну таза сакташыбыз керек, ал биздин милдетибиз дегендей мааниде окуу семинарларды аталган айыл өкмөттөрдө өткөрдүк.

Мындан сырткары ошол эле биотүрдүүлүктү сактоо жана бактарды тигүү боюнча атайын “Орчун” коомдук бирикмеси аркылуу былтыркы жылы көчөт өстүрүү боюнча питомник уюштурдук. Ошол питомникте жаңгактын, бадам, кара өрүк жана жапайы алманын уруктарын өстүрүп, көчөттөрүн элге бекер таркатуу максатында иштерди алып барып жатабыз. “Орчун” коомдук бирикмесинин питомникти уюштуруу демилгесин КРдин Экология өнүктүрүү фонду каржылап берди. Бүгүнкү күндө 240 миң түп жаңгак көчөтү бар. Аталган көчөттөрдү Ала-Бука, Алай, Кара-Кулжа жана башка райондорунан бак эгүүгө кызыктар топтор алып кетип жатышат. Сузактан барышып 6000 түп көчөткө келишим түзүп кетишти. Ошол эле биотүрдүүлүктү сактоо, байытуу максатында “Орчун” коомдук бирикмеси Кара-Кулжа токой чарбасынан 70 гектар жерди узак мөөнөткө ижарага алып, көчөт тиге турган жерлердин казуу иштерин даярдап бүттүк. Жаз алды менен ошол жерлерге буйруса көчөттөрдү тигебиз.

Ошол көчөттөрдү алып тиге турган шарты бар, кызыктар адамдардын баарын чакырып, райондун администрациясына, айыл чарба министрлигине кат менен кайрылдык, бүгүнкү күндө бизге тизмелерди берип жатышат. Ошол тизмелер менен кайсыл айыл өкмөт, кайсы ишкана канча көчөт алат, ошолордун баарын тактап, жаз алдында бөлүштүргөнгө даярдык көрүп жатабыз. Булардын баары жаратылышты жакшыртуу максатында аткарылып жаткан иштер болуп саналат. Жер жерлерде семинар өткөргөндө жаратылышка кайдыгер эмес экоактивисттер биз менен кошулуп иш алып барышууда. Бүгүнкү күндө “Орчун” коомдук бирикмесинде 12 адам, б.а. 6 үй-бүлө питомникти иштетип жатышат.

Даярдаган: Арууке ОРОЗАЛИЕВА, “Аймак”